برنامه چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران

برنامه چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران

سیاستهای کلی برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران

با اتکال به قدرت لایزال الهی و در پرتو ایمان و عزم ملـی و کوشـش برنامـه ریـزی شـده و مدبرانـه جمعی و در مسیر تحقق آرمانها و اصول قانون اساسی، در چشم انداز بیست ساله:

ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقـه، بـا هویـت اسلامی و انقلابی، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بین الملل.

جامعه ایرانی در افق این چشم انداز چنین ویژگیهایی خواهد داشت:

• توسعه یافته، متناسب با مقتضیات فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی خود و متکی بر اصول اخلاقی و ارزشهای اسلامی، ملی و انقلابی، با تأکید بر: مردم سالاری دینی، عدالت اجتمـاعی، آزادیهـای مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسانها و بهره مند از امنیت اجتماعی و قضایی.

• برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سـهم برتـر منـابع انـسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی.

• امن، مستقل و مقتدر با سامان دفـاعی مبتنـی بـر بازدارنـدگی همـه جانبـه و پیوسـتگی مـردم و حکومت.

• برخوردار از سلامت، رفاه، امنیت غذایی، تأمین اجتماعی، فرصتهای برابر، توزیع مناسب درآمـد، نهاد مستحکم خانواده، به دور از فقر، فساد، تبعیض و بهره مند از محیط زیست مطلوب. 

• فعال، مسئولیت پذیر، ایثارگر، مؤمن، رضایت مند، برخوردار از وجدان کاری، انـضباط، روحیـه تعاون و سازگاری اجتماعی، متعهد به انقلاب و نظام اسـلامی و شـکوفایی ایـران و مفتخـر بـه ایرانی بودن.

• دست یافته به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی )شامل آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای همسایه( با تأکید بر جنبش نرم افزاری و تولید علـم، رشد پر شتاب و مستمر اقتصادی، ارتقاء نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل.

• الهام بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام با تحکیم الگوی مردم سالاری دینـی، توسـعه کارآمـد، جامعه اخلاقی، نو اندیشی و پویایی فکـری و اجتمـاعی، تـأثیر گـذار بـر همگرایـی اسـلامی و منطقهای بر اساس تعالیم اسلامی و اندیشه های امام خمینی )ره. 

• دارای تعامل سازنده و مؤثر با جهان بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت.

ملاحظه:
در تهیه، تدوین و تصویب برنامه های توسعه و بودجه های سالیانه، این نکته مورد توجـه قـرار گیـرد که شاخصهای کمی کلان آنها از قبیل: نرخ سرمایه گذاری، درآمد سرانه، تولید ناخالـصی ملـی، نـرخ اشتغال و تورم، کاهش فاصله درآمد میان دهک های بالا و پایین جامعـه، رشـد فرهنـگ و آمـوزش و پژوهش و تواناییهـای دفـاعی و امنیتـی، بایـد متناسـب بـا سیاسـتهای توسـعه و اهـداف و الزامـات چشمانداز، تنظیم و تعیین گردد و این سیاستها و هدفها به صورت کامل مراعات شود.

جناب آقای خاتمی ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران
با سلام و تحیت

در پی ابلاغ سند چشم انداز بیست سـاله کـه بـه حـول و قـوه الهـی و توجهـات حـضرت بقیـه الـه ارواحنافداه خواهد توانست مسیر توسعه و سازندگی کـشور را در جهـت هـدفهای والای جمهـوری اسلامی نمایان و مشخص سازد، اینک سیاستهای کلی برنامه چهارم که نخستین برنامه دوران ۲۰ساله است برابر اصل ۱۱۰قانون اساسی ابلاغ می گردد. انتظار می رود چارچوب این سیاستها و نقاط مورد تکیه در آن بتواند بـه تـدوین برنامـه ای جـامع و عملیاتی برای دوره پنج ساله بیانجامد. بی گمان اهتمام و دقت نظر جنابعالی و هیأت محترم دولـت و از آن پس مجلس محترم شورای اسلامی می توانند در این باره نقش تعیین کننده خود را ایفا کنند. تأکید بر این معنا بدین علت ضرورت می یابد که برخی از سیاستهای کلی مصرح در برنامـه سـوم از توجه کافی در تقنـین و اجـرا برخـوردار نگـشت. مجمـع محتـرم تـشخیص مـصلحت و نیـز خـود دستگاههای تقنینی و اجرایی می توانند این کمبود را به نحو شایسته ای در این برنامه برطرف کنند. لازم می دانم از مجمع محترم تشخیص مصلحت و هیأت محترم دولت و سـازمان مـدیریت و برنامـه ریزی و دبیرخانه مجمع و نیز کارشناسان فعال و همکار با این مجموعه هـا کـه در تنظـیم سیاسـتهای کلی برنامه چهارم نقش آفرینی کردند صمیمانه سپاسگزاری کنم.
نسخه حاوی مجموعه سیاستها همزمان برای مجلس شـورای اسـلامی و مجمـع تـشخیص مـصلحت ارسال می شود.

سید علی خامنه ای ۸۲/۹/۱۱ 

سیاستهای کلی برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران

1. اعتلا و عمق و گسترش دادن معرفت و بصیرت دینی بر پایه قرآن و مکتب اهل بیت (ع).

   • استوار کردن ارزشهای انقلاب اسلامی در اندیشه و عمل.

   • تقویت فضایل اخلاقی و ایمان، روحیه ایثار و امید به آینده.

   • برنامه ریزی برای بهبود رفتارهای فردی و اجتماعی.

2. زنده و نمایان نگاهداشتن اندیشه دینی و سیاسی حـضرت امـام خمینـی (ره) و برجـسته کـردن نقش آن به عنوان یک معیار اساسی در تمام سیاستگذاریها و برنامه ریزیها. 

3. تقویت وجدان کاری و انضباط اجتماعی و روحیه کار و ابتکار، کارآفرینی، درستکاری و قناعت و اهتمام به ارتقاء کیفیت تولید. 

   • فرهنگ سازی برای استفاده از تولیدات داخلی، افزایش تولید و صادرات کالا و خدمات.

4. ایجاد انگیزه و عزم ملی برای دستیاری به اهداف مورد نظر در افق چشم انداز.

5. تقویت وحدت و هویت ملی مبتنی بر اسـلام و انقـلاب اسـلامی و نظـام جمهـوری اسـلامی و آگاهی کافی درباره تاریخ ایران، فرهنگ، تمدن و هنر ایرانی- اسلامی و اهتمام جـدی بـه زبـان فارسی. 

6. تعمیق روحیه دشمن شناسی و شناخت ترفندها و توطئه های دشمنان علیـه انقـلاب اسـلامی و منافع ملی، ترویج روحیه ظلم ستیزی و مخالفت با سلطه گری استکبار جهانی. 

7. سالم سازی فضای فرهنگی، رشد آگاهی ها و فضایل اخلاقی و اهتمام به امر به معروف و نهـی از منکر. 

   • اطلاع رسانی مناسب برای تحقق ویژگیهای مورد نظر در افق چشم انداز.

8. مقابله با تهاجم فرهنگی.

   • گسترش فعالیت رسانههای ملی درجهت تبیین اهداف و دستاوردهای ایران اسلامی برایجهانیان.

9. سازماندهی و بسیج امکانات و ظرفیتهای کشور در جهت افزایش سهم کشور در تولیدات علمی جهان.

   •  تقویت نهضت نرم افزاری و ترویج پژوهش.

   • کسب فناوری، به ویژه فناوریهـای نـو شـامل ریزفنـاوری و فناوریهـای زیـستی، اطلاعـات و ارتباطات، زیست محیطی، هوافضا و هسته ای. 

10. اصلاح نظام آموزشی کشور، شامل: آموزش و پرورش، آموزش فنی و حرفه ای، آموزش عالی و کارآمد کردن آن برای تأمین منابع انسانی مورد نیاز در جهت تحقق اهداف چشم انداز. 

11. تلاش در جهت تبیین و استحکام مبانی مردم سالاری دینی و نهادینه کردن آزادیهـای مـشروع از طریق آموزش، آگاهی بخشی و قانونمند کردن آن. 

    • امور اجتماعی، سیاسی، دفاعی و امنیتی:

12. تلاش در جهت تحقق عدالت اجتماعی و ایجاد فرصتهای برابر و ارتقـاء سـطح شاخـصهایی از قبیل آموزش، سلامت، تأمین غذا، افزایش درآمد سرانه و مبارزه با فساد. 

13. ایجاد نظام جامع تأمین اجتماعی برای حمایت از حقوق محرومان و مستضعفان و مبارزه با فقـر وحمایت از نهادهای عمومی ومؤسسات وخیریههای مردمی بارعایت ملاحظات دینی و انقلابی. 

14. تقویت نهاد خانواده و جایگاه زن درآن و در صحنه های اجتماعی و اسـتیفای حقـوق شـرعی و قانونی بانوان در همه عرصه ها و توجه ویژه به نقش سازنده آنان. 

15. تقویت هویت ملی جوانان متناسب با آرمانهای انقلاب اسلامی.

    • فراهم کردن محیط رشد فکری و علمی و تلاش در جهت رفع دغدغـه هـای شـغلی، ازدواج، مسکن و آسیبهای اجتماعی آنان. 

    • توجه به مقتضیات دوره جوانی و نیازها و تواناییهای آنان.

16. ایجاد محیط و ساختار مناسب حقوقی، قضایی و اداری برای تحقق اهداف چشم انداز.

17. اصلاح نظام اداری و قضایی در جهت: افزایش تحرک و کارآیی، بهبود خدمت رسانی به مـردم، تأمین کرامت و معیشت کارکنان، به کارگیری مدیران و قضات لایق و امین و تأمین شغلی آنـان، حذف یا ادغام مدیریتهای مـوازی، تأکیـد بـر تمرکـز زدایـی در حـوزه هـای اداری و اجرایـی، پیشگیری از فساد اداری و مبارزه با آن و تنظیم قوانین مورد نیاز. 

18. گسترش و عمق بخشیدن به روحیه تعاون و مـشارکت عمـومی و بهـره منـد سـاختن دولـت از همدلی و تواناییهای عظیم مردم. 

19. آمایش سرزمینی مبتنی بر اصول ذیل:

    • ملاحظات امنیتی و دفاعی.

    • کارآیی و بازدهی اقتصادی.

    • وحدت و یکپارچگی سرزمین.

    • گسترش عدالت اجتماعی و تعادلهای منطقه ای.

    • حفاظت محیط زیست و احیاء منابع طبیعی.

    • حفظ هویت اسلامی، ایرانی و حراست از میراث فرهنگی.

    • تسهیل و تنظیم روابط درونی و بیرونی اقتصاد کشور.

    • رفع محرومیتها خصوصاً در مناطق روستایی کشور.

20. تقویت امنیت و اقتدار ملی با تأکید بر رشد علمی و فناوری، مـشارکت و ثبـات سیاسـی، ایجـاد تعادل میان مناطق مختلف کشور، وحدت و هویت ملـی، قـدرت اقتـصادی و دفـاعی و ارتقـاء جایگاه جهانی ایران. 

21. هویت بخشی به سیمای شهر و روستا.

    • بازآفرینی و روز آمدسازی معماری ایرانی – اسلامی.

    • رعایت معیارهای پیشرفته برای ایمنی بناها و استحکام ساخت و سازها.

22. تقویت و کارآمد کردن نظام بازرسی و نظارت.

    • اصلاح قوانین و مقررات در جهت رفع تداخل میان وظایف نهادهای نظارتی و بازرسی.

23. اولویـت دادن بـه ایثـارگران انقـلاب اسـلامی در عرضـه منـابع مـالی و فرصـتها و امکانـات و مسئولیتهای دولتی در صحنه های مختلف فرهنگی و اقتصادی. 

24. ارتقاء توان دفاعی نیروهای مسلح برای بازدارندگی، ابتکار عمل و مقابله مؤثر در برابر تهدیـدها و حفاظت از منافع ملی و انقلاب اسلامی و منابع حیاتی کشور. 

25. توجه ویژه به حضور و سهم نیروهای مردمی در استقرار امنیت و دفـاع از کـشور و انقـلاب بـا تقویت کمی و کیفی بسیج مستضعفین. 

26. تقویت، توسعه و نوسازی صنایع دفاعی کشور با تأکید بر گسترش تحقیقات و سـرعت دادن بـه انتقال فناوریهای پیشرفته. 

27. توسعه نظم و امنیت عمومی و پیشگیری و مقابله مؤثر با جرائم و مفاسـد اجتمـاعی و امنیتـی از طریق تقویت و هماهنگی دستگاههای قضایی، امنیتی و نظامی و توجه جدی در تخصیص منابع به وظایف مربوط به اعمال حاکمیت دولت.

    •  امور مربوط به مناسبات سیاسی و روابط خارجی: 

28. ثبات در سیاست خارجی براساس قانون اساسی و رعایت عزت، حکمت و مصلحت و تقویـت روابط خارجی از طریق:

    •  گسترش همکاری های دوجانبه، منطقه ای و بین المللی.

    • ادامه پرهیز از تشنج در روابط با کشورها.

    • تقویت روابط سازنده با کشورهای غیرمتخاصم.

    • بهره گیری از روابط برای افزایش توان ملی.

    • مقابله با افزون خواهی و اقدام متجاوزانه در روابط خارجی.

    • تلاش برای رهایی منطقه از حضور نظامی بیگانگان.

    • مقابله با تک قطبی شدن جهان.

    • حمایت از مسلمانان و ملتهای مظلوم و مستضعف به ویژه ملت فلسطین.

    • تلاش برای همگرایی بیشتر میان کشورهای اسلامی.

    • تلاش برای اصلاح ساختار سازمان ملل.

29. بهره گیری از روابط سیاسی با کشورها برای نهادینه کردن روابط اقتصادی، افزایش جذب منـابع و سرمایه گذاری خارجی و فناوری پیشرفته و گسترش بازارهای صادراتی ایران و افزایش سـهم ایران از تجارت جهانی و رشد پرشتاب اقتصادی مورد نظر در چشم انداز. 

30. تحکیم روابط با جهان اسلام و ارائه تـصویر روشـن از انقـلاب اسـلامی و تبیـین دسـتاوردها و تجربیات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جمهوری اسلامی و معرفی فرهنگی غنی و هنـر و تمـدن ایرانی و مردم سالاری دینی. 

31. تلاش برای تبدیل مجموعه کشورهای اسلامی و کشورهای دوست منطقه به یک قطب منطقه‌ای اقتصادی، علمی، فناوری و صنعتی. 

32. تقویت و تسهیل حـضور فرهنگـی جمهـوری اسـلامی ایـران در مجـامع جهـانی و سـازمانهای فرهنگی بین المللی. 

33. تقویت هویت اسلامی و ایرانی ایرانیان خارج از کشور، کمک به ترویج زبـان فارسـی در میـان آنان، حمایت از حقوق آنان و تسهیل مشارکت آنان در توسعه ملی. 

    • امور اقتصادی:

34. تحقق رشد اقتصادی پیوسته، با ثبات و پرشتاب متناسب با اهداف چشم انداز.

    • ایجاد اشتغال مولد و کاهش نرخ بیکاری.

35. فراهم نمودن زمینه های لازم برای تحقـق رقابـت پـذیری کالاهـا و خـدمات کـشور در سـطح بازارهای داخلی و خارجی و ایجاد ساز و کارهای مناسب بـرای رفـع موانـع توسـعه صـادرات غیرنفتی. 

36. تلاش برای دستیابی به اقتصاد متنوع و متکی بر منابع دانش و آگاهی، سرمایه انـسانی و فنـاوری نوین. 

37. ایجاد ساز و کار مناسب برای رشد بهره وری عوامل تولید (انـرژی، سـرمایه، نیـروی کـار، آب، خاک و …).

    • پشتیبانی از کار آفرینی، نوآوری و استعدادهای فنی و پژوهشی.

38. تأمین امنیت غذایی کشور با تکیه بر تولیـد از منـابع داخلـی و تأکیـد بـر خودکفـایی در تولیـد محصولات اساسی کشاورزی. 

39. مهار تورم و افزایش قدرت خرید گروههای کم درآمد و محروم و مستـضعف و کـاهش فاصـله بین دهک های بالا و پایین درآمدی جامعه و اجرای سیاستهای مناسب جبرانی. 

40. توجه به ارزش اقتصادی، امنیتی، سیاسی و زیست محیطی آب در استحصال، عرضه، نگهداری و مصرف آن.

    •  مهار آبهایی که از کشور خارج می شود و اولویت استفاده از منابع آبهای مشترک.

41. حمایت از تأمین مسکن گروههای کم درآمد و نیازمند.

42. حرکت در جهت تبدیل درآمد نفت و گاز به دارایی های مولـد بـه منظـور پایدارسـازی فراینـد توسعه و تخصیص و بهره برداری بهینه از منابع. 

43. توسعه روستاها.

    • ارتقاء سطح درآمد و زندگی روستاییان و کشاورزان و رفع فقر، با تقویت زیرساختهای مناسب تولید و تنوع بخشی و گسترش فعالیتهای مکمل به ویژه صنایع تبـدیلی و کوچـک و خـدمات نوین، با تأکید بر اصلاح نظام قیمت گذاری محصولات. 

44. هم افزایی و گسترش فعالیتهای اقتصادی در زمینه هایی که دارای مزیت نسبی هـستند از جملـه صنعت، معدن، تجارت، مخابرات، حمل و نقـل و گردشـگری، بـه ویـژه صـنایع نفـت، گـاز و پتروشیمی و خدمات مهندسی پشتیبان آن، صنایع انرژی بر و زنجیره پایین دستی آنها، با اولویت سرمایه گذاری در ایجاد زیربناها و زیرساختهای مورد نیاز، و ساماندهی سواحل و جزایر ایرانـی خلیج فارس در چارچوب سیاستهای آمایش سرزمین. 

45. تثبیت فضای اطمینان بخش برای فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران با تکاء به مزیتهـای نـسبی و رقابتی و خلق مزیتهای جدید و حمایت از مالکیت و کلیه حقوق ناشی از آن. 

46. ارتقاء بازار سرمایه ایران و اصلاح ساختار بانکی و بیمه ای کشور با تأکید بر کـارآیی، شـفافیت، سلامت و بهره مندی از فناوریهای نوین. 

    • ایجاد اعتماد و حمایت از سرمایه گذاران با حفظ مسئولیت پذیری آنان.

    • تشویق رقابت و پیشگیری از وقوع بحرانها و مقابله با جرمهای مالی.

47. توانمند سازی بخشهای خصوصی و تعاونی به عنوان محـرک اصـلی رشـد اقتـصادی و کـاهش تصدی دولت همراه با حضور کارآمد آن در قلمرو امور حاکمیتی در چارچوب سیاستهای کلـی اصل ۴۴قانون اساسی که ابلاغ خواهد شد. 

48. ارتقاء ظرفیت و توانمندیهای بخش تعاونی از طریق تسهیل فرایند دستیابی به منـابع، اطلاعـات، فناوری، ارتباطات و توسعه پیوندهای فنی، اقتصادی و مالی آن. 

49. توجه و عنایت جدی بر مشارکت عامه مردم در فعالیتهای اقتصادی کشور و رعایت جهات زیـر در امر واگذاری مؤسسات اقتصادی دولت به مردم:

    •  امر واگذاری در جهت تحقق اهداف برنامه باشد و خود هدف قرار نگیرد.

    • در چارچوب قانون اساسی صورت پذیرد.

    • موجب تهدید امنیت ملی و یا تزلزل حاکمیت ارزشهای اسلامی و انقلابی نگردد.

    • به خدشه دار شدن حاکمیت نظام یا تضییع حق مردم و یا ایجاد انحصار نیانجامد.

    • به مدیریت سالم و اداره درست کار توجه شود.

50. اهتمام به نظم و انضباط مالی و بودجه ای و تعادل بین منابع و مصارف دولت.

51. تلاش برای قطع اتکای هزینه های جاری بـه نفـت و تـأمین آن از محـل درآمـدهای مالیـاتی و اختصاص عواید نفت برای توسعه سرمایه گذاری بر اساس کارآیی و بازدهی.

52. تنظیم سیاستهای پولی، مالی و ارزی با هدف دستیابی به ثباث اقتصادی و مهار نوسانات.

ملاحظه: شاخصهای کمی و نحوه انطباق محتوای برنامه ها و بودجه های سالانه متناسب با سیاستهای کلی برنامه چهارم تهیه و ارائه شود.